ඉස්සෝ, දිය බල්ලෝ, වාරි සංස්කෘතිය සහ වාරිමාර්ග

හැන්දෑ වෙලාවෙ ඇලෙන් වතුර ටිකක් නාගෙන පාලම උඩ වාඩිවුනා. ඇලේ වතුර මට්ටමත් සෑහෙන්න අඩුවෙලා. පාලමට එහා පැත්තෙ ඇල ඇතුලෙ තියන ටැංකි වලේ ගෙම්බන්ගෙ සද්දෙ විතරයි නිශ්ශබ්දතාවය බිඳින්නෙ. වතුර පාර අඩුවුනත් ඇල එක සීරුවට ගලාගෙන යනව. අවුරුදු විස්සක් විතර අතීතයට මගේ හිත දුවනව. ගිනි මද්දහනෙ ඇලේ නාන කැහැටු කොල්ලො තුන් දෙනෙක්. පාලම උඩ ඉඳල ඇලට පනිනව. ආයෙත් ගොඩට එනව. ආයෙත් පනිනව. ඒ කාලෙ ඇල ගලාගෙන ගියේ ඇලට ඕන විදියට. අවුරුද්දකට කිහිප සැරයක් එන ගංවතුර මූදට යවන්න ඇලට තනියම බෑ. පාලමටත් උඩින් දන මත්තක්, නැත්තං ඊටත් උඩට වතුර ගලාගෙන යන්නෙ කිලෝමීටරයක් විතර දිග වේල්ලත් ඒ මට්ටමටම වතුරෙන් වහගෙන. අඩි දහයක් විතර පළල ඇලේ, පාලම ඊටත් වඩා අඩුයි. වේගයෙන් ගලායන වතුරපාර නිසා පාලමට යටි පැත්තෙන් ඇල දෙපැත්ත කැඩිල දහ ගුණයකින් විතර ඇල පළල් වෙලා. වතුර පාරෙ සැරට කොල්ලො තුන් දෙනෙකුගෙ උස තරම් ගැඹුරට ඇල හෑරිලා. දියකෙලියෙ ඉන්න එකෙක් අලුත් යෝජනාවක් ගෙනාව. පාලම උඩ ඉඳල ඇලට පැනල පතුලට ගිහිල්ල ඇල පතුලෙ තියන මඩ-මැටි ගොඩට ගේන්න. ඔන්න වැඩේ පටන් ගත්ත. එක එක්කෙනා පිලිවෙලින් ඇලට පනිනව. පුළුවන් තරම් මඩ ගෙනල්ල පාලම අයිනෙ ගොඩවල් තුනක් හදනව. එකාට එකෙක් නොපරදින කොල්ලන්ගෙ උත්සාහයෙන් ඉන මට්ටමට උස වෙහෙර වහන්සේලා තුනක් හැදෙනව.

"දැං යමුද? අම්මල හොයයි නැත්තං" එකෙක් කියනව. "එතකොට මේ වෙහෙර?" අන්තිමට සිද්ධ වෙන්නෙ වෙහෙර වහන්සේලා සමතලා කරල මඩ ටික ඔක්කෝම පාලම පුරා විසිරීම. ඉඳහිට බයිසිකලයකින් යන කෙනෙක් මඩ ගොඩේ ගියත් කොල්ලන්ගෙ වැඩ ගැන හිනාවීමට වැඩි දෙයක් කලේ නෑ.

මේ ඇලට කියන්නෙ "ඉරිගේසං ඇල" කියල. මෙතන 'ස'යන්න ශබ්ධ වෙන්නෙ 'සමනලයා' සයන්න මිසක් 'සර්' සයන්න නෙවේ. ඉරිගේෂන් එකෙන් හදපු නිසා වෙන්න ඕන ඒ නම වැටුනෙ. මගේ හිත තවත් අවුරුදු පහක් හයක් අතීතයට යනව.

"රාජ් අයියේ..... ධර්මෙ අයියල දිය බල්ලෙක් අල්ලන්න හදන්නෙ" ඒ එහා ගෙදර හිටිය, මට වැඩිය අවුරුදු දෙකක් විතර බාල බුද්ධි මාම. ඔන්න අපි යනව පාලම ලඟට. ගංවතුරට පළල් වෙලා තියන ඇලේ දෙපැත්තෙ පන් ගස් වැවිල. ඒ වතුර අඩුකාලයක්. ඇලේ පහල පන් මණ්ඩියේ ඉන්න ධර්මෙ අයිය අතේ දිග රිටක්. දිය කඩිත්තෙ ඉන්න දිය බල්ලව අවුස්සන්න ධර්මෙ අයිය රිටෙන් අනිනව. ප්‍රහාරයෙන් බේරෙන්න එහෙට මෙහෙට පනින අසරණය වෙලාවකට රිටේ කෙලවර හපල අල්ලනව. ප්‍රතිපලය වෙන්නෙ අසරණ සතා තවත් නේදනාවට පත්වීම. ඒ කාලෙ ධර්මෙ අයිය වීරය වෙලා දිය බල්ල දුෂ්ඨය විදියට පෙනුනෙ වයසෙ වැරැද්ද නිසා වෙන්න ඇති.

දිය බල්ලෝ විතරක් නෙවේ. අපි පොඩි කාලෙ මේ ඇලේ ඉස්සො එහෙමත් සෑහෙන්න හිටිය. වේවැල් කූඩයක් අරගෙන ඇල මැද්දෙන් වතුරෙ ඔබල ඒක ඇල කණ්ඩිය දක්වා ඇදගෙන ගිහිල්ල උස්සල බලද්දි ඇල කණ්ඩිය අයිනෙ ඉන්න ඉස්සො කූඩෙට එකතු වෙනව. ලොකු ඉස්සො මල්ලට දාගෙන පොඩිඑවුන් ආයෙත් වතුරට දානව. පැය භාගයක් මහන්සි වෙද්දි පවුලේ ප්‍රෝටීන් අවශ්‍යතාවය සම්පූර්ණයි. ඇල 'සංවර්ධනය' කරන්න කලින් තිබුනෙ වාරි පද්ධතියක්. ඇල දෙපැත්තෙ සරුවට වැවිල තිබුන තුන්හිරි පන් ගමේම උදවියගෙ පැදුරු අවශ්‍යතාවය සම්පූර්ණ කලා. ඇලේ විතරක් නෙවේ, කුඹුරුවල පවා තිබුන වලවල් වල පන් තිබුන. අක්කර දහසකට කිට්ටුව තිබුන ගමේ කුඹුරු යාය දැන් තරම් ක්‍රමවත් ගතියක් ඒ කාලෙ තිබුනෙ නෑ. අධික ලෙස වතුර එකතුවීම නිසා එක කන්නයක් විතරක් වගාකල සමහර කුඹුරු කාලෙකට පන් වලින් වැහිල යනව. මේ වගේ පන් යායවල් අනවසරයෙන් ගැලවීම නැවැත්වීමට උපක්‍රමයක් පාවිච්චි කලා. ඒකට කිව්වෙ 'බෝල බැඳීම' කියල. කුඹුරේ සිටුවල තියන මිනිහෙක් තරම් උස රිටක පොල් හනස්සක් බැඳීම තමයි බෝල බැඳීම කියන්නෙ. බෝල බැඳපු තැනකින් පන් ගලවන්න (ගලවනව කිව්වට මේකට කිව්වෙ පන් උගුලනව කියල) කවුරුත් ගියේ නෑ. නමුත් ලැජ්ජා බය නැති ගෑනු එක්කෙනෙක් දෙන්නෙක් ඉඳහිට පන්වල ඉඳුල් නොකලාමත් නෙවේ.

පන් උගුලන දවසට නං හැමෝම එනව. ඒ තමයි කුඹුර සීසාන දවස. එදාට කැමති විදියට පන් උගුලන්න පුළුවන්. ඒකටත් කොන්දේසියක් තිබුන. ඒ තමයි උගුලන පන් වලින් අඩක් කුඹුර අයිතිකාරයට දීම. පන් උගුලන්න පුළුවන් හැමෝටම පන් වියන්න නං බෑ. ඒකට දක්ෂ ආච්චිලත් අපේ ගමේ හිටිය. දක්ෂ පැදුරු වියන්නියකට පැදුරු තුනකට පන් දුන්නොත් පැදුරක් වියවගන්නත් පුළුවන්කම තිබුන. 'කොමිස්' බෙදුනෙ ඒ විදියට. පන් පැදුරු වියපු අන්තිම පරම්පරාව වෙච්ච අපේ අම්මලත් ඒ තරම් ශාස්ත්‍රය දැනගෙන හිටියෙ නෑ.

උගුල්ලපු පන් මිටියකට බැඳල ගෙදර ගෙනියල අග තියන කොල කපල අලු ද්‍රාවනයක් ඉසගත්තට පස්සෙ වේලාගන්නව. වේලගත්ත පන් ගස් කොටස් තුනකට ඉරාගෙන පදම් කරගෙනයි පැදුරු විවීම ආරම්භ කරන්නෙ. සාමාන්‍යයෙන් ස්වාභාවික පන් පැදුර කහ පැහැයට හුරුයි. නමුත් රටා දැමීමට ගන්නා පන්, රතු හෝ කොල පැහැති කුකුල් සායම් නම් සායම් වර්ගයක ගිල්වාගැනීමෙන් තමයි වරණ ගන්නවන්නෙ.

රටා සහිත පන් පැදුරු විවීමට කාන්තාවන් පාවිච්චි කල තාක්ෂණයම තමයි අද කාලෙ ඩොට් මෙට්‍රික් ප්‍රින්ටර් වල භාවිතා වෙන්නෙ. ඒ කාලෙ අපි හැමෝම නිදාගත්තෙ මේ පන් පැදුරු වල. අලුත් පැදුරක නිදාගැනීම ටිකක් විතර අපහසු වුනත් අලුත් පැදුරක් ලබාගන්න තියන ආසාව නිසා අවස්ථාව අත්හලේ නෑ. පැදුරෙ නිඳාගෙන නැඟිට්ටට පස්සෙ පැදුරෙ රටා ඇ‍‍ඟේ ඇ‍ඳෙනව. පාවිච්චි නොකරන වෙලාවට පැදුර ඉහ කෙලවරේ ඉඳල හීනියට එතීමෙන් පසු මුල්ලකින් තියල තියනව. ආයෙත් නිදාගන්න ඕනවුනාම අකුලපු පැදුර බිම එලීම අසීරු කටයුත්තක්. පැදුරෙ ඉඳල නැති මිනිහෙක් ගම ගෙදරකට ඇවිල්ල නිදාගන්න දුන්න පැදුර එලි වෙනකල් දිගහරිමින් හිටිය කියල කතාවකුත් තියනව. මේ වෙනකොට නං අපේ ගමේ පැදුරු නෑ මං හිතන්නෙ.

පන් විතරක් නෙවේ පන් වලවල් වල හිටිය ආ‍ඳො ලූලොත් පන් වලවල් එක්කම නැතිවෙලා ගියා. දැන් ඒ වෙනුවට තියෙන්නෙ එක යාය‍ට තියන කුඹුරු විතරයි. ඉස්සො දිය බල්ලො හිටිය, පන් වැවුන ඇල වෙනුවට එක සීරුවට වතුර බහින ඇල ඉතිරි වෙලා. වාරි සංස්කෘතිය වාරිමාර්ග බවට පත්වෙලා. කොල්ලො තුන්දෙනා මඩ ඇද්ද වල, ඇලේ කොන්ක්‍රීට් ටැංකි වල බවට පත්වෙලා. දියුණුව කියන්නෙ මේකට වෙන්නැති.

අඳුර එන්න එන්නම වැඩි වෙනව. මඩ ඇද්ද කොල්ලත් යාළුවො එක්ක ටැංකි වලේ අතුරුදහන් වෙනව. හරියටම දිය බල්ලො හිටිය තැන, වතුරේ යට බියර් කෑන් කිහිපයක් සෙලවෙමින් තියනව.