වැට් බදු වංචාව කුමක්ද? හෙජින් ගිවිසුම කවරහුද?

පසුගිය දිනවල ජන මාධ්‍යන්හි අවධානයට ලක්වූ වාර්තා වූ පුවත් දෙකක් විය. එකක් නම් ආසියාවේ විශාලතම වැට් බදු වංචාවට වරදකරු වූ, ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්‍යක්ෂක වරයෙකුව සිටි ඥාණසිරි ද සොයිසා ජයතිලක නැමැත්තෙකුට නියම වූ දඬුවමයි. අනෙක නම් හෙජින් ගණුදෙනුවට අදාලව ඛනිජතෙල් නීතිගත සංස්ථාව මහ බැංකුවට නොගෙවා ඇති මිලියන ගණනක මුදල් කන්දරාව පිළිබඳවය.

පළමු සිද්ධියේදී නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂකවරයා වංචා කර තිබූ මුදල ආසන්න වශයෙන් කෝටි හාරසීයකි. ඇඟළුම් ගෙන්වන ආයතන වලට ආපසු ගෙවිය යුතුව තිබූ මුදල් තමාගේ සහචරයෙකු නමින් සා‍දාගෙන තිබූ ගිණුම් දහතුනකට බැරකරගෙන මෙම වංචාව සිදුකර තිබුනි. චෝදනා හතලිස් තුනකට වැරදිකරු බව පිළිගත් ඔහුට වසර එකසිය ගනනක සිර දඬුවමක්ද (කෙසේ වුවත් ඇත්තම කාලය 'සිර' වසර තුනකි, එනම් සාමාන්‍ය වසර දෙකහමාරකි) වංචා කල මුදල මෙන් තුන් ගුණයක් වූ රුපියල් කෝටි දෙදහසකට ආසන්න දඩ මුදලක්ද ගෙවීමට නියම විය.
දෙවනුව සඳහන් කල කුප්‍රකට හෙජින් ගණුදෙනුව පිළිබඳ අවසාන තීරණයක් මේ දක්වා ගෙන නැත. රාජ්‍ය ආයතන දෙකක් වන ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව සහ තෙල් සංස්ථාව ‍කඹය දෙපැත්තට අදිමින් සිටියි. කෝටි හාරසීයක වැටි බදු වංචාවට වග කිවයුත්තන් සොයා දඬුවම් නියම කරන විට කෝටි දෙදහසකටත් වඩා වැඩි අලාභයක් රටට සිදුවූ හෙජින් සූදුවට වගකිවයුත්තකු නැත. මෙසේ වීමට හේතුව කුමක්ද?

සාමාන්‍යයෙන් රාජ්‍ය සේවය සකස්වී ඇතිතේ විනිවිද පෙනෙන ආකාරයටය. සෑම ගණුදෙනුවක්ම, සෑම තීරණයක්ම ගැනීමට නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් රාජ්‍ය සේවයේ ඇත. රාජ්‍ය සේවයේ කටයුතු සංකීර්ණ වන්නේද, අකාර්යක්ෂම භාවය ගැන චෝදනාවන් රාජ්‍ය සේවකයන්ට එල්ල වීමටද මෙම නීති රෙගුලාසි හේතුවේ. රුපියල් පනහක සීයක මුදලක් සම්බන්ධයෙන් වුවද බලපවත්වන නීති රැසක් වේ. මෙම නීති රෙගුලාසි වලින් රිංගා යාම පහසු නැත. එහෙත් ඇතැම් අවස්ථා වලදී මේවා තුලින් රිංගා යන්නන් සිටියද ඔවුන් හසුකරගැනීම එතරම් අපහසුද නැත. වැට් බදු වංචාව හසුකරගැනීම එවැන්නකි.

අනෙක් අතට රාජ්‍ය සේවකයන් නොවන, එසේත් නැතිනම් රාජ්‍ය සේවයේ නීති රීති වලට ඉහලින් සිටින්නන් සම්බන්ධයෙන් සිදුවන විමර්ශන ක්‍රියාවලියක් නැති තරම්ය. හොඳම උදාහරණය හෙජින් ගිවිසුමයි. සාමාන්‍ය අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇත්තෙකුට පවා වැටහෙන, උක්ත ගිවිසුමේ ඇති අවාසි පක්ෂය ගිවිසුම් සකස් කල-අත්සන් කලවුන්ට නොවැටහේ යයි සිතිය හැකිද? එසේ නම් මෙහිදී සිදුවන්නට ඇත්තේ නීතියේ ආධිපත්‍ය‍ට ඉහලින් සිටින්නවුන්ගේ හිතුවක්කාරී-වංචනික ක්‍රියා පිලිවෙත නොවේද? රාජ්‍ය සේවය සහ රජයේ සේවකයන් සම්බන්ධව බලපවත්නා නීතිරීතීන් වලට දේශපාලකයන් සහ ඔවුන්ගේ හෙංචයියන් යටත් වන දිනය කවදාද?