රණවිරුවා, මව සහ බිරිද (කෙටිම කෙටි කතාවක්)

එදින අංශයේ කිසිවෙක් නැත. රාජකාරී අතරතුරදී සේවාදායකයන්ගේ ප්‍රශ්නවලටද උත්තර දෙමින් සිටියෙමි. වයස අවුරුදු හැට පහක හෝ හැත්තෑවක පමණ මවක් පැමිණේ,
"මහත්තය... පෙන්ෂන් මහත්තය කෝ....?"
"පෙන්ෂන් මහත්තය නං අද නිවාඩුයි, ඇයි අම්මේ?"
"මහත්තයෝ මගේ පුතා...."
"හරි! ඉස්සෙල්ල වාඩිවෙන්න ඔය පුටුවෙන්, කියන්න!"
"මහත්තයෝ ......කියන්නෙ මගේ පුතා. එයාගෙ පැන්ෂන්එක මට හදාගන්න බැරිද?"
........නමින් හැදින්වූයේ මෙම මවගේ එකම පුත්‍රයාය. ඔහු ආරක්ෂක අංශයේ සේවය කරමින් සිටියදී එල්.ටී.ටී.ඊ. ප්‍රහාරයකින් මියගිය අතර ඒ වනවිට විවාහ වී සිටි ඔහුගේ විශ්‍රාම වැටුප හිමිවුනේ ඔහුගේ බිරිදටය. මියයාමට පෙර ඔහු බිරිද සහ මව සමග පදිංචිව සිටියේ එකම නිවසේය. සෙබලාගේ මරණයෙන් පසුවද බිරිද නැන්දම්මා සමග ටික කාලයක් එම නිවසේ කාලය ගතකලේය. එහෙත් දැන් මතුව ඇත්තේ අලුත් ප්‍රශ්නයකි,

"අම්මේ, මෙහෙමයිනේ...., පෙන්ෂන් එක ලැබෙන්නෙ නෝනට. අම්මට ඒක ගන්නනං බෑ!"
"නෑ මහත්තයෝ මේකයි, ඒ ලමය ආයිත් බැදල, දැං මාත් එක්ක නෙවේ ඉන්නෙත්. ඒකයි"
"හ්ම්, මෙහෙමයි ආයි බැන්දොත් පැන්ෂන් එක නැති වෙනව. පැන්ෂන් එක දෙන්නෙ බදින්නෙ නැතුව හිටියොත් විතරයි. ළමයි ඉන්නවනං එයාලට නං කොටසක් ලැබෙනව."
එහෙත් ඔවුන්ට දරුවන් නැත. රණවිරුවා මියයන විට ඔවුන් විවාහවී ඉතා කෙටි කලකි.
"බැන්ද කිව්වට මහත්තයෝ පොත්වල ලියල නෙවේ, කොහේද යන රස්තියාදු කාරයෙක් එක්ක ගිහිල්ල."

"හ්ම්"
"මට බැරිද මහත්තයෝ පුතාගෙ පඩියෙන් බාගයක්වත් ගන්න. පුතා මැරෙනකම්ම හිටියෙ මාත් එක්කනේ, මටත් වැඩක්පලක් කරගන්න බෑ‍, ඒකයි"

ඔහු මියගිය රණවිරුවෙකි. ඇය රණවිරු බිරිදකි. ලේ මස් වලින් සැදි ගැහැණියක් වුවද, ඔහුගේ මරණයෙන් පසු මියැදෙන තුරා දරුවන්ද නැති ඇය, අවිවාහකව සිටිය යුතුය. ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් දහඅට දහසක පමණ මුදල ඇයට හිමිවේ. නීතිය කියා ඇත්තේ එසේය.
අනෙක් අතට විවාහක කාන්කාවකට -අඩුපාඩුවක් නැති පිරිමියෙක් සමග ජීවත් වන විවාහක කාන්තාවකට- අමතර දීමනාවක් රජයෙන් ගෙවීම එතරම් අවශ්‍ය දෙයක්ද? එහෙත් රණවිරුවකු නිසා වැද්දඹුවක් වූ ඇය නැවත විවාහ වූ විට කලින් කල පරිත්‍යාගයේ වටිනාකම නැතිවේද? මේ, එවැනි කාන්තාවක් නැවත විවාහ වීමේදී ඇයට ලැබෙන "මිල" අඩකින් අඩු කිරීමට ලාංකීය සමාජය තීන්දු කරන අවධියක් නොවේද?

අනෙක් පාර්ශවය සැලකූ විට, ඇය වයස්ගත මවකි. තම එකම පුත්‍රයා ජීවත්ව සිටියේ නම්, ඔවුන් මරණය තෙක් ඇය රැකබලා ගනු ඇත. එහෙත් දැන් ඔහු රට වෙනුවෙන් දිවිපුදා ඇත. ලේලිය වෙනත් දීගෙක ගොසිනි. දැන් ඇය බඩගින්නේ සිටිය යුතුය.

නීතිරීති තිබූ පමණින්ම යුක්තිය ඉටුවන්නේ නැත.

පසුවදන: මෙය කාලයකට පෙර සිදුවූ සත්‍ය සිද්ධියක් වූ අතර මේ වනවිට අදාල නීතිය සංශෝධනය වී ඇත. ආරක්ෂක අංශයන්හි සේවය කර මියයන නිලධාරීන්ගේ වැන්දඹුවන් නැවත විවාහ වුවහොත් විශ්‍රාම වැටුපෙන් අඩක් හිමිවේ.